آيين‌نامه مديريت حمل و نقل بار و مسافر در شهر و حومه و اصلاحیه آن (شماره 61585/ت42282ک مورخ 88/03/20)
وزيران عضو كارگروه توسعه حمل و نقل عمومي و مديريت مصرف سوخت درجلسه مورخ 1387/11/19 به استناد اصل يكصد و سي و هشتم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و با رعايت تصويب‌نامه شماره 131401/ت41048هـ مورخ 1387/07/30 آيين‌نامه مديريت حمل و نقل بار و مسافر در شهر و حومه را به شرح زير تصويب نمودند:
ماده 1- در اين آيين‌نامه اصطلاحات و عبارات زير در معاني مشروح مربوط به‌كار مي‌روند:
الف- ستاد: ستاد مديريت و حمل و نقل و سوخت
ب- شوراي عالي: شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور
پ- شوراي همتا: شوراي هماهنگي ترافيك استان
ت- شورا: شوراي اسلامي شهر
ث- سازمان مديريت حمل و نقل مسافر: سازمان مديريت حمل و نقل مسافر تابع شهرداري با اساسنامه مصوب كه مديريت و نظارت بر سامانه‌هاي حمل و نقل عمومي مسافر اعم از انواع تاكسي، ون، ميني‌بوس، مديبوس و اتوبوس را بر عهده دارد.
ج - سازمان مديريت حمل و نقل بار: سازمان مديريت حمل و نقل بار تابع شهرداري با اساسنامه مصوب كه مديريت و نظارت بر سامانه‌هاي حمل و نقل عمومي بار شهري اعم از شركت‌هاي حمل و نقل بار شهري و حومه‌اي را بر عهده خواهد داشت.
چ- مديريت حمل و نقل مسافر: مديريت حمل و نقل مسافر در شهرهايي كه داراي سازمان حمل و نقل همگاني هستند ايجاد شده و مديريت و نظارت بر فعاليت سامانه‌هاي حمل و نقل مسافر را زير نظر سازمان حمل و نقل همگاني برعهده دارد.
ح- مديريت حمل و نقل بار: مديريت حمل و نقل بار شهرداري در شهرهايي كه داراي سازمان حمل و نقل همگاني هستند ايجاد شده و مديريت و نظارت بر حمل و نقل بار را زير نظر سازمان حمل و نقل همگاني برعهده دارد.
خ - مديريت حمل و نقل بار و مسافر: مديريت حمل و نقل بار و مسافر شهرداري در شهرهايي كه فاقد هر يك از سازمان‌هاي يادشده براي مديريت امور حمل و نقل بار و مسافر هستند ايجاد شده و مديريت و نظارت بر حمل و نقل بار و مسافر را بر عهده دارد.
د- شركت حمل و نقل بار شهري: شخصيت حقوقي كه با رعايت مفاد اين آيين‌نامه و مقررات مربوط، با هدف حمل و نقل بار شهري موفق به اخذ مجوزهاي لازم از شهرداري در حمل و نقل بار شده و تحت نظر شهرداري فعاليت مي‌نمايد.
ذ- شركت حمل و نقل مسافر شهري: شخصيت حقوقي كه با رعايت مفاد اين آيين‌نامه و مقررات مربوط، با هدف حمل و نقل مسافر شهري موفق به اخذ مجوزهاي لازم از شهرداري شده و تحت نظر موسسه یاد شده فعاليت مي‌نمايد.
ر- پروانه اشتغال به حمل بار و مسافر: مجوزي كه براي اشتغال به حمل بار و مسافر توسط شخص حقيقي واجد شرايط تحت پوشش شركت حمل و نقل براي مدت، خدمت، مسير و محدوده معين، طبق اين آيين‌نامه و ساير مقررات مرتبط، توسط شهرداري صادر مي‌گردد.
ز- محدوده: براساس قانون تعاريف محدوده و حريم شهر، روستا و شهرك و نحوه تعيين آنها - مصوب 1384-محدوده شهر عبارت است از حد كالبدي موجود شهر و توسعه آتي در دوره طرح جامع و تا تهيه طرح مذكور در طرح هادي شهر كه ضوابط و مقررات شهرسازي در آن لازم‌الاجرا است. شهرداري‌ها علاوه بر اجراي طرح‌هاي عمراني از جمله احداث و توسعه معابر و تأمين خدمات شهري و تأسيسات زيربنايي در چارچوب وظايف قانوني مرز كنترل و نظارت بر احداث هرگونه ساختمان و تأسيسات و ساير اقدامات مربوط به توسعه و عمران در داخل محدوده شهر را نيز به عهده دارند.
ژ- حريم: براساس قانون تعاريف محدوده و حريم شهر، روستا و شهرك و نحوه تعيين آنها - مصوب1384-حريم شهر عبارت است از قسمتي از اراضي بدون فاصله پيرامون محدوده شهر كه نظارت و كنترل شهرداري در آن ضرورت دارد و از مرز تقسيمات كشوري شهرستان و بخش مربوط تجاوز نكند. در اين آيين‌نامه منظور از كلمه «حومه» همان حريم مي‌باشد.
ماده 2- به‌موجب ماده (9) قانون توسعه حمل و نقل عمومي و مديريت مصرف سوخت - مصوب 1386- و ماده (2) آيين‌نامه اجرايي قانون يادشده، حمل و نقل بار و مسافر در محدوده شهر و حومه (حريم) آن، توسط شهرداري‌ها مديريت مي‌شود.
ماده 3- شهرداري براي انجام وظايف مديريتي خود در حمل و نقل بار و مسافر در محدوده شهر و حومه مي‌تواند با توجه به شرایط شهر و تشکیلات حمل و نقل خود در شهرهاي با جمعيت بيش از يكصد هزار نفر، سازمان مديريت حمل و نقل مسافر و سازمان مديريت حمل و نقل بار و در شهرهاي داراي سازمان حمل و نقل همگاني، مديريت حمل و نقل مسافر و مديريت حمل و نقل بار در سازمان حمل و نقل همگاني شهرداري و در ساير شهرها مديريت حمل و نقل بار و مسافر تأسيس نمايد.
تبصره - سازمان مديريت حمل و نقل مسافر مي‌تواند از ادغام سازمان (شركت) اتوبوسراني، تاكسيراني (و در صورت وجود، قطار شهري) به وجود آيد.
ماده 4- براي انجام خدمات حمل و نقل بار و مسافر در محدوده شهر و حومه آن، شركت‌هاي حمل و نقل بار يا مسافر درون‌شهري، در چارچوب مقررات و قوانين مربوط که در قالب تبصرههای (1) و (2) این ماده تأسیس شده و به ثبت رسیده یا خواهند رسید، تحت مديريت شهرداري فعاليت مي‌نمايند.
تبصره1- اشخاص حقيقي فعال در حمل و نقل بايد ظرف دوازده ماه پس از ابلاغ اين آيين‌نامه صرفاً در قالب شركت تعاوني يا خصوصي ساماندهي شده مجاز به ادامه فعاليت خواهندبود.
تبصره2- اشخاص حقيقي و حقوقي فعال در حمل و نقل شهري و حومه‌اي بار و مسافر موظفند حداكثر ظرف دوازده ماه از تاريخ ابلاغ اين آيين‌نامه و براساس برنامه زمان‌بندي شهرداري، خود را با مفاد آن تطبيق دهند. در غيراين‌صورت، با اعلام شهرداري، نيروي انتظامي از ادامه فعاليت آنها جلوگيري خواهدنمود.
ماده 5- با تصويب اين آيين‌نامه وظايف و اختيارات مشابه اشخاص حقوقي، دستگاه‌ها، سازمان‌ها، نهادها، اتحاديه‌ها، تعاوني‌ها و تشكلهاي صنفي فعال از جمله آژانس‌ها و موسسات خودروی کرایه و مانند آنها در امور حمل و نقل بار و مسافر در محدوده شهرها و حومه، به شهرداري واگذار مي‌گردد و نامبردگان مذكور موظفند ظرف دو ماه از تاريخ ابلاغ اين آيين‌نامه، سوابق، اسناد، مدارك و اطلاعات مربوط را بنا به درخواست شهرداری هر شهر از کارگروه موضوع ماده (10) این آیین‌نامه طـي صورتجلسـه، در اختيار شهرداري‌ها (يا سازمان‌ها/ شركت‌ها و واحدهايـي كه به نمايندگي از شهرداري معرفي مي‌گردند) قرار دهند.
ماده 6 - شهرداري‌ها موظفند با رعايت مقررات مربوط، در موارد ذيل براي مديريت حمل و نقل بار و مسافر در محدوده شهرها و حومه آن اقدام نمايند:
الف- مطالعه، تهيه و تنظيم برنامه جامع و هماهنگ براي تعيين خط‌مشي اجرايي حمل و نقل بار و مسافر درون شهري و اجراي آن در قالب برنامه‌هاي درازمدت، ميان مدت و كوتاه مدت پس از تصويب در مراجع ذيصلاح.
ب- آموزش و فرهنگسازي
پ- مديريت و استقرار سامانه‌هاي هوشمند حمل و نقل (ITS)
ت- مديريت و توسعه سامانه حمل و نقل عمومي
ث- اعمال ضوابط ايمني حمل و نقل بار و مسافر
ج- معاينه فني خودروها براساس مقررات مربوط
چ- صدور پروانه بهره‌برداري شركت‌هاي حمل و نقل بار و مسافر و نظارت بر فعاليت آنها.
ح- صدور پروانه فعاليت ناوگان حمل و نقل بار و مسافر
خ- صدور پروانه اشتغال افراد در امور حمل و نقل بار و مسافر
د- صدور بارنامه و برگ بار ويژه (ترافيكي)
ذ- راه‌اندازي و اداره پايانه‌هاي بار و مسافر شهري و حومه‌اي
ر- اعمال محدوديت زماني و مكاني براي حمل و نقل بار و مسافر
ز- نظارت مستمر بر عملكرد و رضايت ذينفعان حمل و نقل بار و مسافر
ماده 7- تا زمان تدوين و ابلاغ ضوابط ايمني حمل و نقل بار یا مسافر، آن بخش از آيين‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هاي جاري مربوط به ايمني حمل و نقل جاده‌اي بار یا مسافر که قابل استفاده در ایمنی حمل و نقل بار و مسافر در شهر و حومه می‌باشد، ملاك عمل است.
ماده 8 - براي رسيدگي به تخلف در امور حمل و نقل بار و مسافر، هيئت انضباطي سه نفره مركب از نماينده شهردار، نماينده وزارت كشور و نماينده شركت‌هاي حمل و نقل بار يا مسافر تشكيل شده مطابق آیین‌نامه‌های انضباطی مربوط که برابر مقررات در مراجع ذیصلاح تصویب شده یا می‌شود و نسبت به تخلف شركت‌ها و ذينفعان رسيدگي و رأي لازم را صادر مي‌نمايد.
ماده 9- دستگاه‌هاي اجرايي ذيربط به ويژه وزارتخانه‌هاي كشور، تعاون، راه و ترابري، بازرگاني و نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران، موظفند همكاري و هماهنگي‌هاي لازم را با شهرداري براي اجراي وظايف مقرر در اين آيين‌نامه به عمل آورند.
ماده10- براي پيگيري اجراي مفاد ماده (5) اين آيين‌نامه در استان‌ها ، كارگروهي به رياست استاندار و متشكل از اشخاص ذيل ايجاد مي‌شود:
الف- معاون امور عمراني استانداري به عنوان دبير كارگروه
ب- فرمانده نيروي انتظامي استان
ج- شهردار شهر مربوط
د- فرماندار شهرستان مربوط
ه- نمایندگان دستگاه‌های اجرایی مربوط استان حسب موضوع
ماده 11- شهرداري‌ها عملكرد سه ماهه خود را به شوراي همتا گزارش نموده و شوراي همتا موظف است ضمن نظارت مستمر بر اجراي مفاد آيين‌نامه توسط شهرداري‌ها، عملكرد سه ماهه را به وزارت كشور (دبيرخانه شوراي عالي) گزارش نمايد. شوراي عالي بايد گزارش عملكرد شش ماهه استان‌ها را جمع‌بندي نموده و به ستاد ارسال نمايد.
ماده 12- وزارت كشور موظف است ضمن نظارت بر حسن اجراي اين آيين‌نامه و ارزيابي عملكرد شهرداري‌ها، شرايط لازم براي اعطاي جايزه مديريت حمل و نقل بار و مسافر درون شهري را فراهم و به ستاد گزارش نمايد.
اين تصويب‌نامه در تاريخ 1388/03/17 به تأييد مقام محترم رياست جمهوري رسيده است.